Бичил уурхай эрхлэгчдийн салбар жендерийн эрх тэгш байдлыг хангахад хүчин чармайлт гарган ажиллаж байна

Дэлхийн банкны харьяа хандивлагчдын итгэлцлийн сан “Олборлох салбарын дэлхийн хөтөлбөрийн дэмжлэг” (EGPS) нь COVID-19 цар тахлын нөлөөлөлд өртсөн бичил уурхай эрхлэгчдийг дэмжих зорилгоор яаралтай тусламжийн санг байгуулж бичил уурхай эрхлэгчдийг чадавхжуулах, амьжиргааны эх үүсвэрүүдийг дэмжихээс гадна бизнес хөгжүүлэлтийн сургалт явуулах, жендерийн үзэл баримтлалыг сурталчлах зорилготой ажиллаж байна.

Олборлох салбарын дэлхийн хөтөлбөрийн дэмжлэгтэйгээр “Монгол дахь бичил уурхайн байгууллагуудын чадавх бэхжүүлэх, жендерийн эрх тэгш байдлыг дэмжих, бичил уурхай эрхлэгчдийн амьжиргааны эх үүсвэрийг төрөлжүүлэх,” төслийг Канадын Гүйцэтгэх үйлчилгээний байгууллага (CESO), Монголын бичил уурхай эрхлэгчдийн нэгдсэн дээвэр холбоо (МБУНДХ),  Монгол-Германы хамтарсан ашигт малтмал, технологийн их сургууль (МГТИС) болон Канадын Бритиш Колумбын их сургууль хамтран хэрэгжүүлсэн.

Уг төслийн хүрээнд 2022 оны 3-4 дүгээр сард Монголын бичил уурхайн нэгдсэн дээвэр холбоо (МБУНДХ) харьяа орон нутгийн бичил уурхайн төрийн бус байгууллагууд үйл ажиллагаандаа жендерийн эрх тэгш байдлыг хангаж байгаа эсэх, байгууллагын чадавхын түвшнийг тогтоох зорилгоор анх удаа “байгууллагын түргэвчилсэн жендерийн үнэлгээ”-г хийжээ.

Уг үнэлгээний дүнгээс үзэхэд, эдгээр байгууллагууд нь гишүүдэдээ жендерийн анхан болон ахисан шатны сургалт явуулж, мөн өөрийн байгууллагын дүрэмд жендерийн үзэл баримтлал, жендерийн эрх тэгш байдлыг хангах талаар тусгаж өгсөн нь харагдаж байна. Түүнчлэн МБУНДХ-ны ажилтан, орон нутгийн бичил уурхайн ТББ-ын гишүүн бичил уурхайчид хүйсийн ялгаварлалгүйгээр эдийн засгийн харилцаа, нийгмийн амьдралд тэгш эрхтэй оролцох, хөгжлийн үр шим, нийгмийн баялгаас тэнцүү ашиг хүртэх талаар тодорхой мэдлэг, ойлголттой байв.

МБУНДХ нь дээрх жендерийн үнэлгээний дүнд суурилж цаашид анхаарч ажиллах асуудал болох хүний нөөц, хөрөнгө оруулалтын хуваарилалт зэргээр жендерийн мэдрэмжтэй төлөвлөлт, төсөвлөлтийг хийхээр зорьж байгаа ажээ. Энэхүү зорилгоо хэрэгжүүлэхийн тулд “Жендерийн шалгах хуудас”-ыг боловсруулж нэвтрүүлснээр үйл ажиллагаа болон шийдвэр гаргалтад жендерийн агуулгыг тусгах мөн гишүүдийн жендерийн эрх тэгш байдлыг хангах нарийвчилсан төлөвлөгөөтэй болох давуу тал бүрдэнэ. Ингэснээр МБУНДХ болон түүний харьяа орон нутгийн бичил  уурхайн ТББ-уудын чадавхын түвшин ахих нөхцөл бүрдэнэ гэж судалгааны багийнхан үзэж байна.

Дэлхийн улс орнууд, түүний дотор Монгол Улс Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудыг хэрэгжүүлэхдээ бүх түвшний бодлого, төлөвлөлт, үйл ажиллагаа, хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний үйл явцад жендерийн тэгш байдлыг хангахыг зорин ажилладаг.

“Жендер” гэдэг нь улс төр, эрх зүй, эдийн засаг, нийгэм, соёлын ба гэр бүлийн харилцаанд эрэгтэй, эмэгтэй хүний гүйцэтгэх үүрэг, хүлээх хариуцлага, тэдний нийгэмд эзлэх байр суурийн талаар уламжлагдан тогтсон, түүхэн явцад хувьсан өөрчлөгддөг ойлголт, үзэл, хандлага юм. “Жендерийн эрх тэгш байдал” нь эрэгтэй, эмэгтэй хүн улс төр, эрх зүй, эдийн засаг, нийгэм, соёлын ба гэр бүлийн харилцаанд тэгш эрхтэй оролцож, эдийн засаг, нийгэм, соёлын хөгжлийн үр шимээс тэгш хүртэж, хөгжилд эрх тэгш хувь нэмрээ оруулснаар жендерийн ялгаварлан гадуурхалтаас ангид байхыг ойлгоно.

Энэ нь эмэгтэй, эрэгтэй хүмүүс ялгаагүй, эсвэл яг адил байх ёстой гэсэн үг биш харин нийгэм, хамт олон, удирдлагын зүгээс тэдний ялгаатай хэрэгцээ, ур чадвар, нөөц боломжийг нь адил тэгш хүлээн зөвшөөрч, үнэлж дэмжинэ гэсэн үг юм.

НҮБ-ийн тогтвортой хөгжлийн 17 зорилтын 5 дахь хэсэгт Жендерийн эрх тэгш байдлыг хангах тухай заасан байдаг. Монгол Улсын Их Хурал, Засгийн газраас Жендерийн эрх тэгш байдлыг хангах тухай хууль тогтоомж, бодлого хөтөлбөрийг батлан гаргаж, холбогдох баримт бичгүүдэд жендерийн тэгш эрхийн болон ялгаварлан гадуурхалтаас ангид байх зарчмыг тодорхой тусгасан.  Харин эдгээрийг хэрэгжүүлэх, хэрэгжилтэд нь хяналт тавьж үр дүнг баталгаажуулах ажил хангалтгүй байгааг “Монгол Улсын жендерийн эрх тэгш байдлыг хангах тухай хуулийн хэрэгжилтийн үр дагаврын үнэлгээ” тайланд[1] дурдсан байдаг.

Тиймээс жендерийн эрх тэгш байдлыг хангахад байгууллага бүр бодлого, үйл ажиллагаандаа энэ талаар тусгаж ажиллах нь жендерийн эрх тэгш байдлыг хангах баталгаа, боломжийг бүрдүүлж, цаашлаад Монгол Улсын “Жендерийн эрх тэгш байдлыг хангах зорилго”-д хүрэхэд тодорхой хувь нэмэр оруулна.

Жендерийн тэгш байдлын үзэл баримтлалыг бодлого, төлөвлөлтөд тусгаж, үйл ажиллагаанд амжилттай нэвтрүүлснээр байгууллагын соёлд эерэг нөлөө үзүүлдэг. Энэ нь ажлын үр дүн, чанар сайжрах, ажиллагсдын сэтгэл ханамж дээшлэх, олон нийтийн дунд байгууллагын нэр хүнд өсөх зэргээр илэрнэ.

Энэхүү судалгааны төсөлд хамтран ажиллагсдын зүгээс Дэлхийн банкны харьяа хандивлагчдын итгэлцлийн сан “Олборлох салбарын дэлхийн хөтөлбөрийн дэмжлэг”-д талархал илэрхийлж байна.